Terug naar de vorige index
Hugo Claus - De Metsiers
door drs. J.J. de Vries
Hugo Claus - De Metsiers
De Bezige Bij, Amsterdam (1950)
Bespreking door drs J.J. de Vries
Samenvatting:
Het verhaal speelt zich af in het dorp Zeldegem. Mon Verkindere en
Bennie Metsier wachten op Vette Smelders om ratten te gaan stropen
voor de soep van ‘De Moeder’. Vette komt echter niet opdagen.
Gedesillusioneerd over het verzuim van Smelders keren ze weer terug
naar de Metsiershoeve. Volgens Mon zal Smelders niet meer komen,
nu Ana – met wie de Vette een verhouding heeft - ook niet meer mee
op jacht gaat. Bennie is blij. Ana heeft hem beloofd dat hij bij haar
mag slapen als Smelders er niet meer is, maar dan moet hij zijn
uniform van de vrijwillige brandweer aandoen.
De volgende dag praat Mon met de Moeder, met wie hij al enkele
jaren een verhouding heeft. Ze vertelt hem dat Ana al drie maanden
zwanger is van Smelders. Mon weet dat de Vette nooit met het meisje
zal trouwen en besluit haar te helpen bij het aborteren van het kind.
Bennie blijkt in werkelijkheid niet het kind van de vermoorde
Metsiers te zijn, maar de dochter van Mon. Ana is dus zijn halfzus. Ze
besluit tot een abortus en Bennie vergezelt haar naar de tramhalte. Ana
vertelt hem dat ze naar de stad gaat, omdat ze buikpijn heeft. Bennie
zegt dat hij het meest van haar houdt. Ana krijgt van de aborteuse,
mevrouw Sassen, een medicijn mee gemaakt uit geitenstremsel dat
haar op de abortus voorbereidt. Ze wordt op donderdag terug
verwacht.
Bennie is niet thuisgekomen, dus sturen Mon en de Moeder hun
knecht erop uit om hem te zoeken. Hij blijkt met Vette Smelders bij de
geitenhoedster Franse Miet te zijn geweest. Smelders vertelt Bennie
voor de grap dat Ana vermoord is, waarop Bennie razend wordt. Om
hem te kalmeren is hij op een stoel vastgebonden. Zo treft de pastoor
Jules hem aan. Jules bevrijdt Bennie en samen keren ze terug naar de
hoeve, waar zij een kom prut-in-de-tas eten met varkensogen.
De volgende dag maken Jules en de Moeder de wond van Bennie,
opgelopen bij Smelders, schoon. De Moeder denkt terug aan de tijd
dat Mon, de oude Metsier en Jules gedrieën verliefd op dezelfde geit
waren. Ze denkt aan Bennie die slechts twee jaar op school heeft
gezeten en maakt Jules verwijten over zijn verhouding met zijn
huishoudster , maar hij beweert dat dit voor een pastoor een
traditioneel gebruik is. Vervolgens laat ze Jules alleen achter met
Bennie. Ze praten over de gebeurtenissen bij Franse Miet en Jules
denkt erover Bennie te bekeren. Hij veroordeelt zijn gedrag, maar is
bang dat Bennie door zijn naïviteit alles gelooft wat hem wordt
verteld.
Bennie is opnieuw naar Franse Miet toegegaan, die een onochte
dochter van Smelders is. In een dronken bui vertelt hij over zijn liefde
voor Ana en praat hij over haar zwangerschap. Miet zegt hem dat een
dergelijke relatie tussen broer en zus absoluut niet mag, behalve
tijdens het Grijpersfeest in oktober en op de maandag van Sinte
Adolfina.
Mon denkt over alles wat hij op de Metsiershoeve heeft meegemaakt.
Hij had een jaar op de hoeve gewerkt, toen hij de oude Metsier tijdens
een eendenjacht vol met hagel schoot. Maandenlang heeft de man niet
kunnen lopen en in die tijd ontstond de relatie tussen Moeder Metsier
en Mon.
Eigenlijk heeft Ana al snel spijt van haar beslissing om een abortus te
laten plegen. Ze begrijpt alleen niet waarom Moeder desondanks toch
instemt met het verblijf van Bennie. Ana waarschuwt Bennie voor
Miet. In het dorp wordt verteld dat haar geiten een ziekte onder de
leden hebben. Bennie zal door de dorpsbewoners uitgelachen worden
en rondgereden op een mollekenswagen tijdens Sint Jochem. Ana is
bang voor de abortus, maar wil het kind onder geen beding houden. Ze
kan zich haast niet voorstellen hoe het kind er uit moet zien, met zo’n
vader als Vette Smelders; waarschijnlijk een beetje dik.
Tijdens de lamme koeienjacht wordt Bennie neergeschoten door een
onbekende. Mon, die Bennie nog probeert te redden, wordt vervolgens
tegen het hoofd geslagen. Hij ziet nog net hoe de pastoor en Miet
wegvluchten. Mon tilt Bennie op en draagt hem terug naar de
Metsiershoeve. Daar aangekomen volgt Jules hem als hij Bennie
achter de geitenstallen neerlegt. Mon vertelt hoe hij overweegt om zelf
de schuld op zich te nemen. Jules ziet het als ‘de straf die komen
moest’. Hij haalt de schoppen op om Bennie’s graf te graven. De
Moeder heeft inmiddels Bennie’s lot vernomen en gilt het uit. Ana
reageert geschokt.
Het is donderdag. De Moeder loopt rusteloos rond en Mon is
onderweg om de schoonmaakster te halen. Bennie zal in de
boomgaard begraven worden. Hij ligt te sterven in het
tweepersoonsbed van de Moeder, naast Ana. In de verte klinkt het
verdrietige gemekker van de geiten.
Titelverklaring:
De titel is ontleend aan de familienaam Metsier, wat in het Vlaams
ongeveer ‘geitenhoeder’ betekent.
De auteur:
Claus is één van de drie of vier reuzen van de Nederlands-Vlaamse
streekroman van na de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt geboren op 5
april 1929 in Brugge, België als zoon van een veehouder en kent dus
het landleven goed. Claus verblijft enige tijd in Parijs, waar hij kennis
maakt met het surrealisme en het existentialisme. In 1947 debuteert hij
met de gedichtenbundel Kleine reeks. Terug in Vlaanderen ontmoet
hij Elly Overzier, met wie hij in 1950 weer naar Parijs vertrekt. In
datzelfde jaar wordt hij lid van Cobra en wijdt hij zich aan literatuur,
schilderkunst en toneel. Zijn roman De Metsiers wordt zijn eerste
echte succes. Hij schrijft romans, verhalen, gedichten en toneelstukken
met speciale belangstelling voor het leven op het platteland. Ook
geniet hij bekendheid als filmregisseur, scenarioschrijver en beeldend
kunstenaar. In 1970 krijgt hij een relatie met de Nederlandse actrice
Kitty Courbois. Drie jaar later gaat hij met de actrice Sylvia Kristel
samenwonen in Parijs. In 1983 schrijft hij de populaire roman Het
verdriet van België, dat in 1994 verfilmd wordt door Claude Goretta.
Op 12 juni 1993 trouwt hij met Veerle de Wit. In zijn carrière
ontvangt hij meer dan 40 literaire prijzen, waaronder de Vlaamse
Staatsprijs voor Toneelletterkunde, de Constantijn Huygensprijs en de
Prijs der Nederlandse Letteren.
Enkele werken: Kleine reeks (1947), De Metsiers (1950), De koele
minnaar (1956), Suiker (1958), De dans van de reiger (1962, verfilmd
in 1996), De vijanden (1967), Vrijdag - in vijf scènes (1969,
verfilming in 1981met Claus zelf als regisseur), Het graf van Pernath
(1978), Het verdriet van België (1983, verfilmd in 1994), Serenade
(1984), Sonnetten (1988), Een zachte vernieling (1988), Belladonna
(1994), De Geruchten (1996).
Genre:
De Metsiers is een streekroman, zoals zo veel van het werk van Claus.
De gebeurtenissen worden bij elk hoofdstuk bezien vanuit een andere
verhaalfiguur. Van de lezer wordt dan ook verwacht dat hij zelf de
gegevens ordent tot een samenhangende tekst. Hiermee behoort De
Metsiers tot de experimentele proza.
Tijd en plaats:
Het verhaal speelt zich kort na de Tweede Wereldoorlog af. De
chronologische gebeurtenissen beslaan ongeveer een week, maar
inclusief alle flash-backs is de vertelde tijd circa 25 jaar.
De gebeurtenissen vinden plaats in en om het Vlaamse dorp
Zeldegem. Hoofdlocaties zijn de Metsiershoeve, de geietenfokkerij
van Franse Miet en het tuinhuisje.
Karakters:
Ana Metsier:
Ana is zwanger van Vette Smelders, maar wil het kind laten weghalen.
Alle mannen in haar omgeving willen alleen maar met haar naar bed.
Ze wil ‘meer’. Dit vindt ze bij haar halfbroer Bennie. Ze droomt ervan
met Bennie samen te wonen in de grote stad. Ana is een rond karakter.
Bennie Metsier:
Bennie is de negentienjarige zoon van Mon en de Moeder. Hij is licht
verstandelijk gehandicapt en adoreert zijn halfzus Ana. Doordat hij
niet ‘normaal’ kan denken, komt hij meerdere keren in de problemen.
Bennie is een rond karakter.
Mon Verkindere:
Mon is de natuurlijke vader van Bennie. Enkele jaren geleden heeft hij
de oude Metsier tijdens een eendenjacht in de onderbuik geschoten
met hagel, waarop deze zijn naam veranderde in Ellemieke. Sindsdien
heeft Mon een relatie met de Moeder. Ook na het overlijden van de
oude Metsier blijft hij op de Metsiershoeve wonen. Hij houdt veel van
Bennie. Mon is een rond karakter.
Moeder Metsier:
De Moeder - haar naam komen we niet te weten - is de baas op de
Metsiershoeve. Ze heeft alle touwtjes in handen en is wantrouwend
tegenover alle indringers die van buiten komen. Ze was getrouwd met
de oude Metsier. Na zijn overlijden heeft ze een relatie met Mon, maar
ook met Jules heeft ze een kortstondige affaire gehad. De Moeder is
een rond karakter.
Thema:
In De Metsiers speelt de liefde voor mens en dier een grote rol.
Iedereen doet het met iedereen omdat zij niet goed op een andere
manier met elkaar kunnen communiceren. De zuivere liefde tussen
Ana en Bennie wordt door hun familie en de buitenwereld en ook door
de dierenwereld niet begrepen. Daarnaast heeft de moeder een relatie
met Mon, voorheen met Jules. Volgens Ana is de liefde alleen maar
gebaseerd op sex. De gevoelens van Vette Smelders voor Ana zijn niet
zuiver. Bennie gaat regelmatig op bezoek bij Franse Miet, maar ze
koesteren geen echte gevoelens voor elkaars huisdieren. Al deze vrije
liefde leidt alleen maar tot dood en ellende.
Motto:
Si tout amour prendroye racine
J’en planteroye dans ma jardine
Taalgebruik en stijl:
Claus hanteert eenvoudig taalgebruik en maakt af en toe gebruik van
typisch Belgische woorden en zelfs woorden in dialect. Korte zinnen
worden afgewisseld door langere. Ook verschilt het taalgebruik per
verteller. Deze manier van schrijven en de details over de folklore van
het plattend maken het verhaal zeer levendig.
Perspectief:
Ik-perspectief.
---einde(12-05-2011)---
Terug naar de vorige index
|