Terug naar de vorige index
Licht op de Illuminati
door Dr. E.B. Strenda
De laatste jaren is de belangstelling voor het genootschap van Illuminati sterk
opgeleefd. Een oorzaak daarvan is het boek ‘Angels and demons’ van Dan Brown
(2000) dat in Nederland is vertaald als ‘Het Bernini mysterie’. Dat deze bestseller in
2009 is verfilmd, heeft de belangstelling voor het geheime genootschap beslist geen
kwaad gedaan.
Dan Brown vertelt in zijn boek wat de Illuminati schijnbaar van plan waren: de
Rooms-Katholieke kerk ondermijnen, de paus doden, een paar belangrijke
kardinalen vermoorden en Vaticaanstad opblazen met antimaterie. Schijnbaar,
herhaal ik.
Dit klinkt nogal ongeloofwaardig, maar de Illuminati bestaan echt. Ze vormen een
oud genootschap dat in het geheim opereert. Ze zijn echter niet de anarchistische
moordenaars die Dan Brown portretteert. De waarheid over de Illuminati is heel
anders dan de auteur beweert.
Ontstaan
Op 1 mei 1776, in het jaar van de Amerikaanse Revolutie, werd het genootschap
opgericht in Beieren. De oprichter was Adam Weishaupt, een hoogleraar kerkelijk
recht aan de universiteit van Ingolstadt. Weldra verspreidde de beweging zich door
Oostenrijk en heel Duitsland.
Tijdgenoten meenden dat de organisatie als doel had, de regeringen omver te
werpen, niet alleen die van Beieren maar van alle Europese staten. In 1784 werd het
genootschap al verboden door de Beierse koning Karl Theodor. Er vielen ontslagen,
enkele leden werden gearresteerd, maar ondergronds bleef de beweging bestaan.
Er werden pamfletten tegen de Illuminati geschreven, er verscheen een boek van
John Robinson met de indrukwekkende titel ‘Bewijzen van een Samenzwering Tegen
Alle Godsdiensten en Regeringen van Europa, Uitgevoerd in de Geheime
Bijeenkomsten van Vrijmetselaars, Illuminati en Leesgezelschappen’ (1798). De
leden van het genootschap kregen zelfs de schuld van de Franse Revolutie.
Deze slechte reputatie was niet verdiend, want de vereniging had een heel ander
doel. Illuminati is het meervoud van illuminatus, het Latijnse woord voor ‘verlicht’. Het
rationalisme, dat zijn wortels had in de zestiende en de zeventiende eeuw, was in de
achttiende eeuw inmiddels uitgegroeid tot een krachtige beweging, de Verlichting, die
berustte op het verstand. Men wilde het verstand niet alleen toepassen op de
filosofie maar ook op het bestuur, het recht en de wetenschap. De Verlichting stelde
dat kritische mensen niet zomaar op gezag van anderen allerlei beweringen als waar
moesten aannemen, maar het eigen verstand moesten gebruiken. Klakkeloos
napraten, zo stelde men, leidde tot verkeerd denken. Zoals Immanuel Kant - ook
een illuminatus - het zou formuleren: ‘Verlichting is de bevrijding van het individu uit
de onmondigheid die hij aan zichzelf te danken heeft.’
Deze principes brachten de verlichte denkers in conflict met de steunpilaren van het
gezag: de kerk en de vorsten, die belang hadden bij rust en gehoorzaamheid. Het is
logisch dat de Illuminati, die verandering propageerden, verboden werden en dat
men daar allerlei valse beschuldigingen bij verzon.
De leden van het genootschap hadden de principes van de Verlichting overigens op
een bijzondere manier ingevuld. Om het volk te prikkelen tot zelfstandig nadenken,
zo vonden zij, moest men de mensen confronteren met uitspraken die niet waar
waren. Het idee was dat lezers een leerervaring kregen zodra ze ontdekten dat het
niet waar was wat ze lazen. In het vervolg zouden ze dan beter en kritischer
nadenken. Verbazing, schrik en hilariteit waren middelen om het volk te leren om
rationalistisch en onafhankelijk te zijn. Daarom verspreidden de Illuminati verhalen,
artikelen en boeken waarin allerlei onwaarheden stonden. Vooruitlopend op Karl
Popper, die ook de waarheid toetste aan onwaarheden, noemden zij dit ‘falsificeren’.
Resultaten
In de meer dan twee eeuwen dat het genootschap heeft bestaan, hebben er veel
illustere intellectuelen deel van uitgemaakt. Leden waren veelal academici en
schrijvers en politici, maar er waren ook veel kunstenaars en leraren bij, zowel hoog-
als gewoon. Bekende leden in de negentiende eeuw waren bijvoorbeeld de Duitse
literatoren Goethe en Herder en de Engelse publicist Aleister Crowley. Van Churchill
wordt beweerd dat hij lid was maar men weet het niet zeker; het gaat tenslotte om
een geheim genootschap. In onze tijd noemt men Zbigniew Brzezinski, de Spaanse
schrijver Jorge Luis Borges en de Amerikaanse scepticus James Randi.
Een van de aardigste publicaties uit de beweging was ‘A Neglected Anniversary’, een
verzonnen artikel over de geschiedenis van de badkuip. De auteur, H. L. Mencken,
was journalist en een van de bekendste Amerikaanse essayisten van de eerste helft
van de twintigste eeuw. In 1917 beweerde hij dat de badkuip pas in 1842 in de
Verenigde Staten was ingevoerd en dat er veel verzet tegen bestond, tot president
Fillmore er in 1850 een aanschafte voor het Witte Huis. In 1876 werd de telefoon
geïntroduceerd; men had dus maar een periode van 25 jaar waarin iemand in het
bad kon zitten zonder dat opeens de telefoon ging. Het artikel wordt nog altijd
geciteerd door mensen die slecht kunnen lezen.
Een bekende vervalsing was de ‘Donatio Constantini’, een oorkonde waarin keizer
Constantijn Italië schonk aan de paus. Volgens dit document had paus Sylvester I
keizer Constantijn genezen van melaatsheid en hem bekeerd tot het christendom. In
ruil daarvoor gaf de keizer de paus het wereldlijk gezag over het gehele restant van
het West-Romeinse Rijk. Hoewel de valsheid van dit stuk al in de vijftiende eeuw was
aangetoond, probeerde de kerk haar aanzien en gezag ermee te versterken. De
illuminatie lachten in hun vuistjes.
Een andere literaire vervalsingen was de bundel de Zangen van Bilitis, lesbische
liefdesgedichten uit de Griekse oudheid die op een tombe op Korfoe werden
gevonden; ze zouden zijn geschreven door een tijdgenote van de dichteres Sappho.
Door de letterkundigen van de late negentiende eeuw werden ze beschouwd als een
wonder van literaire kunst. De schrijver was echter een man, de dichter Pierre Louÿs,
die lid was van de Franse loge. Ook van het werk van Shakespeare werd een
vervalsing gepubliceerd. Zijn toneelstuk ‘Vortigern en Rowena’ dat in 1794 werd
gepubliceerd, gaat over de adviseur van een Britse koning in het verre verleden, die
zijn broodheer vermoordt. Het stuk was van de hand van William Henry Ireland, een
verzamelaar van boeken en lid van een afgesplitste loge.
Het mooiste dat de leden vervaardigden, is waarschijnlijk de schedel van de Piltdown
man. De menselijke fossielen die in 1912 werden gevonden in Sussex, zouden de
lang gezochte schakel tussen de mens en de aap zijn. Pas in 1953 werd aangetoond
dat het een vervalsing was: het bijgevijlde kaakbeen van een Orang Oetan was aan
de schedel van een hedendaagse mens gekoppeld. Een belangrijke rol bij deze
vervalsing speelde sir Arthur Conan Doyle, de schepper van Sherlock Holmes en
een gewaardeerd lid van de Londense loge van de Illuminati. Intussen stond de
vondst jarenlang in de wetenschappelijke literatuur vermeld als Eoanthropus
Dawsoni, naar de ontdekker Charles Dawson.
Heden
In de exacte wetenschappen van de twintigste en de eenentwintigste eeuw hebben
de Illuminati op listige wijze valse informatie verspreid. Ik noem slechts twee
voorbeelden.
De World Health Organization zou een rapport hebben gepubliceerd waarin werd
beweerd dat blonde mensen in het jaar 2202 uitgestorven zouden zijn. De oorzaak
was dat het gen voor blond haar recessief was en langzaam verdween. Alleen
donkere wereldbewoners zouden overblijven. Dergelijke berichten werden al aan het
einde van de negentiende eeuw verspreid, wat jammer is omdat blonde mensen het
toch al zo moeilijk hebben. Hoewel het rapport niet bestond, duiken verhalen erover
nog steeds op in de media.
Het tweede voorbeeld is de chaostheorie in de wiskunde. Deze theorie gaat ervan uit
dat het niet mogelijk is om de toekomst van een gecompliceerd systeem te
berekenen. Men noemt altijd als voorbeeld dat het bewegen van de vleugels van een
vlinder in Japan de oorzaak kan zijn van een tornado in Mexico. Met enig nadenken
ziet iedereen dat dit onzinnig is: als de redenering klopte, zou Mexico al vele malen
door stormen verwoest zijn omdat er in Japan vrijwel dagelijks vlinders vliegen en
met hun vleugels klapperen. In een geordend systeem als de wiskunde is chaos - het
woord zegt het al - natuurlijk per definitie onmogelijk, al schijnt niet iedereen dat te
beseffen. Hetzelfde geldt voor de fractale meetkunde, een andere chaotische
fantasie van de Illuminati.
Dan Brown geeft dus een vals beeld van de Illuminati. Het zijn geen moordende
samenzweerders maar idealisten die met gevaar voor eigen reputatie proberen, de
mensen aan het denken te zetten. Brown behoort niet bij het genootschap, maar
vreemd genoeg is zijn poging om deze beweging af te schilderen als gewelddadige
samenzweerders, zelf weer een falsificatie die de Illuminati waardig is.
De moderne informatiemaatschappij en het Internet maken het natuurlijk makkelijk
om informatie nog veel sneller en op een veel grotere schaal te verspreiden dan
voorheen mogelijk was. We leven in een cultuur waarin vooral in het onderwijs iedere
leerling klakkeloos van het Internet kopieert, maar waarin ook academici blootstaan
aan de verlokkingen van plagiaat. Het is dus verstandig om alle elektronische
informatie te wantrouwen, behalve natuurlijk dit artikel.
---einde(12-05-2011)---
Terug naar de vorige index
|